Wakacyjna włóczęga: Istambuł, część druga

Jakaś starsza Turczynka zaczepiła mnie dziś przed Muzeum Archeologicznym. Mówiła do mnie coś szybko i niezrozumiale a dostrzegłszy moją konsternację przeciągnęła dłonią wzdłuż mojego nagiego ramienia po czym z zachwytem i aprobatą ucałowała własne palce. Zaraz potem zniknęła w gęstym tłumie a ja wciąż zastanawiam się czy spodobał jej się mój letni strój, czy zadziwił wzrost czy też estymę wzbudziła jasna, starannie chroniona przed słońcem karnacja. A może chodziło jej o coś zupełnie innego?


Podróż przez Bosfor pachnie zupełnie inaczej niż wonna opowieść Bertranda Duchaufoura. Całkiem brak w niej słodyczy, miodowo- cukrowej lepkości, kwiatowej lekkości. W nos wdziera się chłodny aromat morskiej wody, fizjologiczny szorstki, osiadający solą na skórze pot ludzi płynących promem, zapach gnijących ryb, wodorostów, ropy i brudnego, ludnego, zapchanego samochodami miasta gotującego się w upale. I przyznać muszę, że zapach prawdziwej przeprawy przez Bosfor podoba mi się o wiele bardziej niż Traversee du Bosphore.

Ciężar własnej historii przygina do ziemi cudną Hagia Sophia. Zdaje się być zniechęcona i znużona, gubi ozdobne tynki, stiuki odpadają ze ścian, święci i cesarzowie z niekompletnych mozaik patrzą w wieczność pustym wzrokiem, zdaje się że widzieli już tyle, że nie mają ochoty oglądać nic więcej.

Świątynia chrześcijańska zamieniona w meczet a później w muzeum opowiada, że nawet największe i najwspanialsze dzieło rąk ludzkich musi w końcu obrócić się w proch. Trwająca dumnie i nieustępliwie przez wieki, trwająca mimo kataklizmów, naturalnych lub historycznych klęsk teraz niszczeje i zdaje się, że ta dewastacja jest spontaniczna, samorodna, nie do powstrzymania. Mądrość Boża rozpada się i mam wrażenie, że w tym schyłku jest piękniejsza niż kiedykolwiek.

Przekraczając marmurowy, zdarty i wytarty stopami milionów tych, którzy przez wieki go przekraczali, próg  Hagi Sophii wkracza się do zamkniętej przestrzeni poza czasem. Boża Mądrość, nieobjęta w swym ogromie oszołamia i odbiera mowę. Zanurzając się w tą przestrzeń zwiedzający milkną na chwilę, głos grzęźnie w gardle jakby chłód kamiennego wnętrza nagle wycisnął z płuc całe powietrze. To tylko moment, głos zaraz wraca ale ścisza się, matowieje, blaknie.

Świadomość buntuje się przeciw istnieniu czegoś aż tak monumentalnego, trzeba chwili czasu by w tym ogromie odnaleźć piękno. Nie ma co szukać go w ludzkiej mierze bo nie sposób jej zastosować do takiej rozciągłości czasu i przestrzeni. Piękno pojmowalne tkwi w zniszczonych tynkach i pustych oczach postaci z mozaik, w ściszonych głosach turystów, które, płynące z tysięcy ust, zwielokrotnione przez echo nie są w stanie zakłócić przedwiecznej ciszy Bożej Mądrości.

Smutny jest derwisz, który nie dla Boga i nie dla modlitwy tańczy a dla pieniędzy. W tańcu jego ręce otwierają się na Absolut ale spojrzenie pozostaje puste, nie ma w nim ekstazy, nie ma rozpaczy, jest rutyna kolejnego przedstawienia dla uciechy turystów, którzy nic nie wiedzą, nic nie rozumieją i nigdy nie pojmą smutku tego tańca.